Ο μεταβυζαντινός μελουργός Θεωνάς, αγιορείτης ιερομόναχος από την μονή Σιμωνόπετρας του Αγίου Όρους -εξ ου και Σιμωνοπετρίτης ή Σιμωπετρίτης- είναι από τους λιγότερο γνωστούς εκπροσώπους της αγιορειτικής ψαλτικής παράδοσης του 18ου αι.
Στις χειρόγραφες μουσικές πηγές δηλώνεται πότε απλώς ως «Θεωνάς ιερομόναχος» [Μουσικές Ανθολογίες των συλλογών Γρηγορίου αρ. χφ 43 (47), α´ μισό του 18ου αι. - Παντελεήμονος αρ. χφ 969, φ. 143α, γραμμένη περί τα έτη 1730-50 - Παντελεήμονος αρ. χφ 983, φ. 177α-186α, μέσα του 18ου αι. - Κουτλουμουσίου αρ. χφ 630, φ. 298β, μέσα του 18ου αι. - Ξηροποτάμου αρ. χφ 380, φ. 304α και 320β, ολοκληρωμένη το έτος 1759 - Δοχειαρίου αρ. χφ 376, φ. 232β-240α, του 18ου αι.] και πότε ως «Θεωνάς ιερομόναχος Σίμωνος Πέτρας» (στην Ανθολογία Δοχειαρίου αρ. χφ 376, φ. 196β) ή και «Θεωνάς ιερομόναχος σιμωπετριώτης αγιορείτης» (στην Ανθολογία Μεγίστης Λαύρας αρ. χφ 1475, φ. 323α· βλ. σχετικώς Καραγκούνης, Η παράδοση και εξήγηση του μέλους των Χερουβικών της βυζαντινής και μεταβυζαντινής μελοποιίας, σ. 441-443)
Ο Θεωνάς Σιμωνοπετρίτης είναι ο ποιητής μίας κατ᾽ ήχον σειράς μελοποιήσεων του χερουβικού ύμνου (ο πρώτος ήχος της σειράς τετράφωνος), οι οποίες εντοπίζονται σε ελάχιστες χειρόγραφες μουσικές πηγές, σε μία δε μόνον περίπτωση παραδίδεται ολόκληρη, συγκεκριμένα στον ήδη μνημονευθέντα κώδικα της μονής Κουτλουμουσίου αρ. 630, φ. 298 κ.ε. (βλ. Στάθης Γρ., Τα Χειρόγραφα Βυζαντινής Μουσικής. Άγιον Όρος, τόμ. Γ´, σ 380-381).
Τα χερουβικά του Θεωνά, αν και δεν γνώρισαν ευρεία διάδοση, είναι αξιόλογα, καθώς μαρτυρείται και στην υπ᾽ αριθμόν 994 μουσική Ανθολογία της συλλογής της μονής Παντελεήμονος, γραμμένη περί τα μέσα του 18ου αι. (στο φ. 120α κ.ε.) όπου η αναγραφή: «Και έτερα χερουβικά σύντομα, κατά πολλά εκλεκτά, διαφόρων διδασκάλων» και πρώτο ανθολογείται του Θεωνά σε ήχο α´ τετράφωνο (βλ. Στάθης, Τα Χειρόγραφα Βυζαντινής Μουσικής. Άγιον Όρος, τόμ. Β´, σ. 377).
Πάντως, για τον Θεωνά Σιμωνοπετρίτη καμμία άλλη πληροφορία δεν έχει προς το παρόν επισημανθεί.
Βάσει των λιγοστών πηγών, στις οποίες ανθολογούνται τα έργα του (η παλαιότερη χρονολογημένη αναγραφή προέρχεται από τον μουσικό κώδικα της μονής Ιβήρων αρ. χφ 1213, έτους 1727), ο εν λόγω μελουργός θα πρέπει να τοποθετηθεί χρονικώς στο διάστημα μεταξύ του τέλους του 17ου και των μέσων του 18ου αι.
Κωνσταντίνος Καραγκούνης
Βιβλιογραφία
• Στάθης Γρ. Θ., Τα Χειρόγραφα Βυζαντινής Μουσικής. Άγιον Όρος, τ. Α´-Δ´. Αθήνα 1975-2015
• Καραγκούνης Κωνσταντίνος, «Θεωνάς, ιερομόναχος Σιμωνοπετρίτης», Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαιδεία, τόμ. 8, σ. 341. Αθήνα 2013
• Στάθης Γρ. Θ., Τα Χειρόγραφα Βυζαντινής Μουσικής. Άγιον Όρος, τ. Α´-Δ´. Αθήνα 1975-2015
• Καραγκούνης Κωνσταντίνος, «Θεωνάς, ιερομόναχος Σιμωνοπετρίτης», Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαιδεία, τόμ. 8, σ. 341. Αθήνα 2013
• Καραγκούνης Κωνσταντίνος, Η παράδοση και εξήγηση του μέλους των Χερουβικών της βυζαντινής και μεταβυζαντινής μελοποιίας. Αθήνα 2003 (ειδικότερα σσ. 441-443)
