Ο Κοσμάς ιερομόναχος Δοχειαρίτης, μαζί με τον περίφημο Νικόλαο ιερομόναχο Δοχειαρίτη, είναι ένας μεγάλος δάσκαλος και ψάλτης στο α´ μισό του 19ου αιώνα, που κάποιο διάστημα έφυγε από τη μονη Δοχειαρίου, χωρίς βέβαια να αποποιηθεί ποτέ το όνομα Δοχειαρίτης. Η μονή Δοχειαρίου μποορεί να σεμνύνεται για τους διδασκάλους της και την ψαλτική της παράδοση, εκείνη την εποχή, όπως και οι μονές Βατοπαιδίου, Ιβήρων, Διονυσίου και Παντοκράτορος, για τη δική τους η καθεμιά ψαλτική ακτινοβολία, όπως προκύπτει από τη χειρόγραφη παράδοση. Ο Κοσμάς υπήρξε μελοποιός δόκιμος και ικανός εξηγητής.
Στον αυτόγραφο κώδικά του, Δοχειαρίου 1246 του έτους 1821, μαρτυρείται ότι ήταν Ρόδιος. Μελοποίησε διπλή σειρά χερουβικών, κοινωνικά του ενιαυτού, πολυέλεο Λόγον αγαθόν σε ήχο δ´, τα σύντομα ανοιξαντάρια, Ο άγγελος εβόα - Φωτίζου, το θεοτοκίο Την γαρ σην μήτραν, κ.ά.
Το τελευταίο αυτό μέλος, σε ήχο πλ. δ´, που ψάλλεται αντί του Άξιόν εστιν στη λειτουργία του Μ. Βασιλείου είναι μία θαυμάσια σύνθεση, ρυθμικόττατη και εμμελέστατη. Το μέλος επιβάλλεται μέ έναν σταθερό και γρήγορο βηματισμό, που σύντομα υψώνεται σε υψηλές φωνητικές περιοχές, με μετάθεση του μέλους στον συγγενή δ´ Άγια ήχο. Και αφού μελωδήσει έτσι το θαύμα της ενανθρωπήσεως του Θεού στην πλατυτέραν ουρανών γαστέρα της Θεοτόκου, το μέλος επανέρχεται και πλαγιάζει στον πλ. δ´ ήχο.
Βιβλιογραφία
• Γιαννόπουλος Εμμανουήλ, «Η συμβολή των αγιορειτών πατέρων στην ψαλτική τέχνη στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αι.», στο: Άγιον Όρος. Πνευματικότητα και Ορθοδοξία - Τέχνη. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σ. 55-69. Θεσσαλονίκη 2006
• Στάθης Γρηγόριος, Οι Ήχοι τ᾽ Ουρανού. Αγιορείτες Μελουργοί «παλαιοί τε καί νέοι». Πρόγραμμα Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Αθήνα 1996
Εργογραφία
Ανοιξαντάρια σύντομα
Θεοτοκίο, Επί σοι χαίρει κεχαριτωμένη, ήχος πλ. δ´, νεάγιε
Κοινωνικά του ενιαυτού
Πολυέλεοι
• Πολυέλεος, Λόγον αγαθόν, αργοσύντομος, ήχος δ´
• Πολυέλεος σύντομος, ήχος πρωτόβαρυς
• Πολυέλεος σύντομος, ήχος πλ. β´ με βαρύ
Χερουβικά (διπλή σειρά)
Στον αυτόγραφο κώδικά του, Δοχειαρίου 1246 του έτους 1821, μαρτυρείται ότι ήταν Ρόδιος. Μελοποίησε διπλή σειρά χερουβικών, κοινωνικά του ενιαυτού, πολυέλεο Λόγον αγαθόν σε ήχο δ´, τα σύντομα ανοιξαντάρια, Ο άγγελος εβόα - Φωτίζου, το θεοτοκίο Την γαρ σην μήτραν, κ.ά.
Το τελευταίο αυτό μέλος, σε ήχο πλ. δ´, που ψάλλεται αντί του Άξιόν εστιν στη λειτουργία του Μ. Βασιλείου είναι μία θαυμάσια σύνθεση, ρυθμικόττατη και εμμελέστατη. Το μέλος επιβάλλεται μέ έναν σταθερό και γρήγορο βηματισμό, που σύντομα υψώνεται σε υψηλές φωνητικές περιοχές, με μετάθεση του μέλους στον συγγενή δ´ Άγια ήχο. Και αφού μελωδήσει έτσι το θαύμα της ενανθρωπήσεως του Θεού στην πλατυτέραν ουρανών γαστέρα της Θεοτόκου, το μέλος επανέρχεται και πλαγιάζει στον πλ. δ´ ήχο.
Γρηγόριος Θ. Στάθης
Βιβλιογραφία
• Γιαννόπουλος Εμμανουήλ, «Η συμβολή των αγιορειτών πατέρων στην ψαλτική τέχνη στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αι.», στο: Άγιον Όρος. Πνευματικότητα και Ορθοδοξία - Τέχνη. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, σ. 55-69. Θεσσαλονίκη 2006
• Στάθης Γρηγόριος, Οι Ήχοι τ᾽ Ουρανού. Αγιορείτες Μελουργοί «παλαιοί τε καί νέοι». Πρόγραμμα Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Αθήνα 1996
Εργογραφία
Ανοιξαντάρια σύντομα
Θεοτοκίο, Επί σοι χαίρει κεχαριτωμένη, ήχος πλ. δ´, νεάγιε
Κοινωνικά του ενιαυτού
Πολυέλεοι
• Πολυέλεος, Λόγον αγαθόν, αργοσύντομος, ήχος δ´
• Πολυέλεος σύντομος, ήχος πρωτόβαρυς
• Πολυέλεος σύντομος, ήχος πλ. β´ με βαρύ
Χερουβικά (διπλή σειρά)
