Αγιορειτική Ηχοθήκη: Ιωάσαφ ιερομόναχος Διονυσιάτης (†1866) / Hieromonk Joasaph of Dionysiou monastery (†1866)

Κυριακή 5 Ιουλίου 2020

Ιωάσαφ ιερομόναχος Διονυσιάτης (†1866) / Hieromonk Joasaph of Dionysiou monastery (†1866)

Από τις σημαντικότερες μορφές και βαθύς γνώστης του βυζαντινού μέλους ο Ιωάσαφ Διονυσιάτης μαζί με άλλους αγιορείτες μοναχούς συμβάλλουν δυναμικά στην καλλιτεχνική αναγέννηση του νέου Ελληνισμού. Σερραίος στην καταγωγή σπούδασε τη βυζαντινή μουσική στη Κωνσταντινούπολη και ήταν μαθητής του υπερφυούς διδασκάλου Χουρμουζίου, όπως τον ονομάζει (Χφ. Διονυσίου 652). Χρημάτισε Πρωτοσύγκελλος των Πατριαρχείων και ένα μεγάλο μέρος της ζωής του, το πιο δημιουργικό, πιθανώς από το 1840 και μετά, αφιέρωσε στην Ιερά Μονή Διονυσίου Αγίου Όρους, όπου και άφησε το σημαντικότατο έργο του. Σέ δύο ενδείξεις χειρογράφων (Διονυσίου 889 και 995) σημειώνει: Εγράφη χειρί Ιωάσαφ ιερέως και διδασκάλου του εκ Σερρών. Αρχή της παραδόσεως των μαθημάτων (...) παρά του σοφωτάτου ίεροδιδασκάλου κυρίου Ίωάσαφ (...) εν έτει 1842. Εκοιμήθη το 1866.

Ο Ιωάσαφ έγραψε περισσότερους από 40 κώδικες, ενώ ισάριθμοι, περίπου, φιλοξενούν πολλά από τα πονήματα του.Τό έργο αυτό χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: α) τις εξηγήσεις, β) τις συνθέσεις, και γ) τις επεξεργασίες - καταγραφές. Γνώστης της παλαιάς βυζαντινής σημειογραφίας, εξήγησε και μετέγραψε στη νέα σημειογραφία του 1814 μελωδίες κυρίως του Στιχηραρίου. Η τεχνική των εξηγήσεων του, σε σύγκριση με τον Χουρμούζιο, παρουσιάζεται εμπλουτισμένη με αναλυτικότερα στοιχεία. Ως μελουργός (συνθέτης) ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη της μελοποιίας. Οι συνθέσεις του ακολουθούν το γενικότερο πνεύμα και τις τάσεις ανανέωσης του λειτουργικού μέλους, που συνυπάρχει μαζί με τις συντηρητικότερες μουσικές φόρμες των παλαιοτέρων μουσικοδιδάσκαλων και κυρίως του Πέτρου Λαμπαδαρίου. Ως κωδικογράφος εμπλούτισε σημαντικά τη χειρόγραφη μεταβυζαντινή μουσική παράδοση με το κύρος και τη μουσικότητα του. Ο Ιωάσαφ παρέμεινε άγνωστος μετά το θάνατο του εξαιτίας του τυπογραφικού μάρκετιν της εποχής. Επηρέασε όμως βαθύτατα την αγιορείτικη ψαλτική παράδοση. Φαίνεται δτι η ουναμική του έργου του σήμερα με τις μουσικές και τις μουσικολογικές έρευνες προβάλλει έντονα. Ένα μεγάλο μέρος των χειρογράφων του μεγάλου αυτού Αγιορείτη Δασκάλου, με την ευλογία του Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Διονυσίου Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου κ. Πέτρου, βρίσκεται φωτογραφημένο στο αρχείο του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών στη Θεσσαλονίκη για τις ανάγκες της επιστημονικής έρευνας.

_________________________

Ο Ιωάσαφ ιερομόναχος ο Διονυσιάτης είναι ένας άλλος μεγάλος διδάσκαλος και κωδικογράφος, κατά το α´ ήμισυ του ιθ´ αιώνα και μέχρι το 1866 στο Άγιον Όρος, μελοποιός δεινός κι εξηγητής επιδέξιος. Με την άρτια μουσική κατάρτιση, ύστερα από μαθητεία στον Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα, στην Κωνσταντινούπολη, την πληθωρική κωδικογραφική του παραγωγή μάς παρέδωσε περί τους εβδομήντα μουσικούς κώδικες και την ευρεία και πολλαπλή μελοποίηση των ίδιων ύμνων, σε αργό-σύντομο-αργοσύντομο-συντμημένο μέλος. Δεσπόζει στα ψαλτικά πράγματα του Αγίου Όρους, και μάλιστα στη νότια πλευρά του Άθωνος.

Γρηγόριος Θ. Στάθης

Joasaph, monk of the Dionysiou Monastery is another great, much admired master and scribe, active during the first half of the nineteenth century in Mount Athos, an excellent composer of chants and skillful exegetes, i.e. interpreter of the musical notation. With his perfect musical training, he is a dominant figure in the plastic realm of Mount Athos. He started as pupil of Chourmouzios Chartophylax in Constantinople, an de eventually produced a great variety of codices-about seventy codices by him have come down to us- and multiple settings of the same hymns, composed in slow (argon: pertaining to the syllabic duration)-brief (syntomon)-slow and brief (argosyntomon)-abbreviated melos.

Gregorios Th. Stathis