ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΜΕΛΟΥΡΓΟΙ (14ος-20ός αι.) / ATHONITE CHANT COMPOSERS (14th-20th c.)

Τρίτη 21 Ιουλίου 2020

Σπυρίδων Βατοπαιδινός (β´μισό 19ου αι.) / Spyridon of Vatopedi monastery (2nd half of 19th c.)

Ο μοναχός Σπυρίδων, ο Βατοπαιδινός, καταγόταν από την πόλη της Θεσσαλονίκης, γεγονός που το μαρτυρεί συχνά ο ίδιος. Ακμάζει το β´ μισό του 19ου αιώνα και τον συναντούμε για πρώτη φορά το έτος 1868 ως γραφέα μιας μουσικής συλλογής. Ο Σπυρίδων ήταν μουσικός, ψάλτης και βιβλιογράφος. Έχει συνθέσει διάφορα νέα μαθήματα, τα περισσότερα από τα οποία περιέχονται στην συντεθείσα και γραφείσα από αυτόν νέα Συλλογή. Πρόκειται για επτά κώδικες τους οποίους έγραψε το έτος 1868. Κάθε κώδικας περιλαμβάνει, όπως αναφέρεται στο βιβλιογραφικό σημείωμα, “άπασαν την ενιαύσιον ακολουθίαν, των τε δεσποτικών και θεομητορικών εορτών, και των εορταζομένων αγίων του όλου ενιαυτού, του τε τριωδίου και πεντηκοσταρίου των εν ταις ιεραίς αγρυπνίαις ψαλλομένων μαθημάτων, κατά το έθος του Αγίου Όρους Αθω, και μάλιστα δε, κατά την ιεράν και περιφανή Βασιλικήν τε, και Πατριαρχικήν Μεγίστην Μονήν του Βατοπαιδίου”.
Εδώ ο Σπυρίδων, μελοποίησε κυρίως προσόμοια του Εσπερινού, των Αποστίχων, και των Αίνων, Δοξαστικά κατά το ύφος του Ιακώβου Πρωτοψάλτου ή του Πέτρου Λαμπαδαρίου, ως συντομώτερα. Εκτός αυτών συνέθεσε ακόμη απολυτίκια, καθίσματα, ιδιόμελα κατά τρόπον αργότερον, ως συνηθίζονται να ψάλλονται στις πολύωρες αγιορετικές αγρυπνίες. Έργα όπως του Σπυρίδωνα περιέχονται και σε άλλους κώδικες, όπου συναντούμε ένα κοινωνικό Ο ποιών τους αγγέλους σε ήχο βαρύ, ένα Άξιόν εστι σε ήχο πλ. α´ , “εξηγηθέν εκ του βλαχικού”.

Δεν επιδόθηκε όμως μόνο στη σύνθεση και την καλλιγραφία ο Σπυρίδων, μιμούμενος παλαιότερους συμμοναστές και συναδέλφους του, αλλά διακρίθηκε και ως ψάλτης. Έψαλλε την εποχή που πρωτοψάλτης της Μονής ήταν ο περίφημος Θεοτόκης. Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο έλευσης του Σπυρίδωνα στη μονή, αλλά ξέρουμε ότι το 1854, κατά τη γενόμενη πυρκαϊά, είχε ήδη συγγράψει για πρώτη φορά ορισμένους κώδικες, οι οποίοι και κάηκαν. Δεν μας είναι γνωστή επίσης η ημερομηνία του θανάτου του. Το σίγουρο πάντως είναι ότι το 1890 δεν ζούσε πλέον, αφού ο Γ. Παπαδόπουλος στο έργο του “Συμβολαί εις την ιστορίαν της Εκκλησιαστικής Μουσικής”, εκδεδομένο στα 1890, τον κατατάσσει στους μακαριστούς πλέον αγιορείτες μουσικούς. Έχουν εντοπισθεί περί τους δεκαπέντε αυτόγραφους μουσικούς κώδικες του Σπυρίδωνα.